Het Arboretum in Tervuren is onderdeel van het Kapucijnenbos, dat zich bevindt in één van de grootste bossen van België: het Zoniënwoud.
Meer nog dan een bomenverzameling is het arboretum een verzameling van bossen, gegroepeerd per herkomstgebied in een honderdtal secties. Deze bosverzamelingen vertegenwoordigen verschillende streken en werelddelen, van Europa tot Amerika en Azië.
Met 120 hectare aan arboretum is het Arboretum van Tervuren één van de grootste in zijn soort. Het is de ideale locatie voor een leerzame of recreatieve wandeling.
Het omliggende Kapucijnenbos bestaat uit inheemse boomsoorten en Brabantse heide. Samen omspannen ze een domein van 400 hectare.
Binnen de arboreta is Tervuren een van de meest gekende op de wereld. Dit is niet per se gebaseerd op hoe het eruit ziet of vanwege de de grootte, maar wel omdat het zijn tijd ver vooruit was. Veel arboreta zijn aangelegd per boomsoort, netjes op een rij. In Tervuren kozen ze voor een vlekkenpatroon, dat ook landschappelijk aantrekkelijk is.
| Locatie | Vlaktedreef z/n, 3080 Tervuren |
| Start aanleg | 1902 |
| Website | arboretum-tervuren.be |
Tussen 1850 en 1920 ontstonden over heel de wereld arboreta. Zo ook in België: in 1902 werd het Arboretum van Tervuren opgericht op vraag van Koning Leopold II. Het oorspronkelijke concept werd ontworpen door professor Charles Bommer, waarin hij rekening hield met zowel educatieve als esthetische belangen.
In 1912 waren er al bomen uit 40 verschillende herkomststreken aangeplant. Het oorspronkelijke ontwerp werd ook in de uitbreidingen en verjongingen in de jaren daarna steeds gerespecteerd.
In de voorbije eeuw ondervonden bosarboreta een wisselende belangstelling, met misschien wel een dieptepunt in de laatste decennia. Maar door de inspanningen van het team van Tervuren is het arboretum weer bekender geworden bij het publiek.
Als gevolg van klimaatverandering en veranderende weersomstandigheden heeft het arboretum enkele soorten verloren, dus het is goed dat er weer meer belangstelling is van wetenschappers en organisaties om samen na te denken over hoe ze hiermee moeten omgaan. Het arboretum van Tervuren kan, in het licht van die veranderingen, een rol vervullen als bosbouwkundig onderzoeksterrein.
Vanaf 2005 werd een herwaarderingsproject uitgevoerd voor het behoud, de vernieuwing en een betere publieke toegankelijkheid van het arboretum. Nieuwe paden met bewegwijzering werden aangelegd en de gehele collectie werd geïnventariseerd en gedocumenteerd.
Om de collectie verder te verjongen en uit te breiden, is het arboretum altijd op zoek naar interessant plantmateriaal.
Doorheen het Kapucijnenbos en aansluitende Zoniënwoud liggen talrijke wandel-, ruiter- en fietsroutes. De wegen en paden leiden door een gevarieerd heuvelend landschap, open graslanden en natuurlijk door het prachtige uitgestrekte arboretum. In het Kapucijnenbos zijn zes bewegwijzerde wandelroutes, die met behulp van kleurcodes op signalisatiepaaltjes te volgen zijn.
De Koninklijke Wandeling (7 km) doorkruist het hele domein en loopt geheel over verharde wegen. De overige, kortere wandelroutes (+/- 3 km) lopen grotendeels over onverharde bospaadjes en doorheen de weiden, zij verkennen telkens een werelddeel in het (Geografisch) Arboretum.
Het domein in Tervuren beslaat zo’n 400 hectare. Zowel het bos- als arboretumbeheer wordt uitgevoerd door hetzelfde team en met een gedeeld budget. Toch wordt er wel onderscheid gemaakt in het beheer: het bosbeheer van het Kapucijnenbos heeft een multifunctionele doelstelling waarin een duurzame balans wordt gezocht op het gebied van natuurbehoud, recreatie en houtopbrengst.
Hiervoor is een beheerplan opgesteld samen met het Agentschap Natuur en Bos voor het Vlaamse deel van het Zoniënwoud.
Het arboretumbeheer richt zich met name op het behoud van de collectie en het landschap. Het is een kunstmatige collectie van kleine bosjes, waarbij allerlei omstandigheden invloed hebben op de instandhouding van de collectie. Bomen gaan soms dood of waaien om als het stormt.
Belangrijk is om deze gaten in de collectie op te vullen: soms met dezelfde planten of bomen, maar ook met speciale soorten die nog niet in het arboretum voorkomen.
Een team van medewerkers staat verantwoordelijk voor het arboretum en het Kapucijnenbos. Ze kunnen rekenen op een pool van een veertigtal vrijwilligers die gegidse wandelingen leiden of helpen bij het kweken van nieuwe planten.
Het team werkt met veel enthousiasme en motivatie om het domein in topconditie te houden en om hun kennis te delen met het publiek. Zo schreven ze al een boek over het arboretum - één van de boswachters ontwierp zelf de layout - en ontwikkelden met wat hulp een volledige website.
Het enthousiasme van de bosbouwers stoelt op het feit dat het een enorm rijke site is die wetenschappelijk interessant is en ook een mooie voorgeschiedenis heeft.
Het enthousiasme van het team is aanstekelijk, maar het domein zelf maakt ook veel mensen enthousiast. Tegenwoordig zoeken steeds meer mensen verdieping of verstilling in de natuur, van bosbaden tot mindfulness. Voor het team van Tervuren is het plezierig dat zijn werk ook op die manier geapprecieerd wordt.