Bekend over de wereld
Binnen de arboreta is Tervuren een van de meest gekende op de wereld.
Bijzonder aan het Arboretum van Tervuren zijn de schaalgrootte, goed 120 ha, de relatief strikte geografische indeling en het aantrekkelijke landschap.
Het Domein van Tervuren en zijn Geografisch Arboretum
Het Arboretum in Tervuren is onderdeel van het Kapucijnenbos, dat zich bevindt in één van de grootste bossen van België: het Zoniënwoud.
Meer nog dan een bomenverzameling is het arboretum een verzameling van bossen, gegroepeerd per herkomstgebied in een honderdtal secties. Deze bosverzamelingen vertegenwoordigen verschillende streken en werelddelen, van Europa tot Amerika en Azië.
Met 120 hectare aan arboretum is het Arboretum van Tervuren één van de grootste in zijn soort. Het is de ideale locatie voor een leerzame of recreatieve wandeling.
Het omliggende Kapucijnenbos bestaat uit inheemse boomsoorten en Brabantse heide. Samen omspannen ze een domein van 400 hectare.
Praktisch
| Locatie | Vlaktedreef z/n, 3080 Tervuren |
| Start aanleg | 1902 |
| Website | arboretum-tervuren.be |
Geschiedenis
Tussen 1850 en 1920 ontstonden over heel de wereld arboreta. Zo ook in België: in 1902 werd het Arboretum van Tervuren opgericht op vraag van Koning Leopold II. Het oorspronkelijke concept werd ontworpen door professor Charles Bommer, waarin hij rekening hield met zowel educatieve als esthetische belangen.
In 1912 waren er al bomen uit 40 verschillende herkomststreken aangeplant. Het oorspronkelijke ontwerp werd ook in de uitbreidingen en verjongingen in de jaren daarna steeds gerespecteerd.
Wisselende belangstelling
In de voorbije eeuw ondervonden bosarboreta een wisselende belangstelling, met misschien wel een lichte afname in de afgelopen decennia. Dankzij de inspanningen van de teams is het arboretum wint het arboretum echter geleidelijk aan populariteit terug.
Sommige soorten in het arboretum hebben de effecten van de klimaatveranderingen en de evolutie van weersomstandigheden niet overleefd. De hernieuwde interesse van wetenschappers en organisaties om deze veranderingen te begrijpen en te anticiperen is dan ook bijzonder bemoedigend. Zo kan het Arboretum van Tervuren kan nu een rol spelen als bosbouwkundig onderzoeksterrein.
Vanaf 2005 werd een herwaarderingsproject opgezet voor het behoud en de vernieuwing van het Arboretum, evenals voor de verbetering van de publieke toegankelijkheid. Er werden nieuwe paden aangelegd met duidelijke bewegwijzering en de volledige collectie werd zorgvuldig geïnventariseerd en gedocumenteerd.
Om de collectie verder te verjongen en uit te breiden, is het arboretum voortdurend op zoek naar interessant plantmateriaal.
Het wandelparadijs
Doorheen het Kapucijnenbos en aansluitende Zoniënwoud liggen talrijke wandel-, ruiter- en fietsroutes. De wegen en paden leiden door een gevarieerd heuvelend landschap, open graslanden en natuurlijk door het prachtige, uitgestrekte arboretum. In het Kapucijnenbos zijn zes bewegwijzerde wandelroutes, die met behulp van kleurcodes op signalisatiepaaltjes te volgen zijn.
De Koninklijke Wandeling (7 km) doorkruist het hele domein en loopt volledig over verharde wegen. De overige, kortere wandelroutes (+/- 3 km) gaan grotendeels over onverharde bospaadjes en door de weiden. Zij verkennen telkens een werelddeel in het (Geografisch) Arboretum.
Bos- en arboretumbeheer
Het domein in Tervuren beslaat ongeveer 400 hectare. Zowel het bos- als het arboretumbeheer wordt uitgevoerd door hetzelfde team en gefinancierd met een gedeeld budget. Toch wordt er een duidelijk onderscheid gemaakt in het beheer:
Het arboretumbeheer richt zich voornamelijk op het behoud van de collectie en het landschap.
Het arboretum is een kunstmatige collectie van kleine bosjes, waarbij allerlei omstandigheden invloed hebben op de instandhouding van de collectie. Bomen sterven soms af of waaien om tijdens stormen.
Het is belangrijk om deze gaten in de collectie op te vullen: soms met dezelfde planten of bomen, maar ook met bijzondere soorten die nog niet in het arboretum aanwezig zijn.
Het bosbeheer van het Kapucijnenbos heeft een multifunctionele doelstelling, waarbij gestreefd wordt naar een duurzame balans tussen natuurbehoud, recreatie en houtopbrengst.
Voord dit doel is een beheerplan opgesteld in samenwerking met het 'Agentschap Natuur en Bos' voor het Vlaamse deel van het Zoniënwoud.
Biodiversiteit in het bos en het arboretum
Het domein in Tervuren omvat drie types landschappen, die elk hun eigen vormen van biodiversiteit herbergen.
Het Kapucijnenbos
Dit gebied van 253 hectare maakt deel uit van het Zoniënwoud en onderscheidt zich doordat er weinig beuken groeien.
Voorgaande generaties beheerders hebben er een rijk een gemengd eikenbos ontwikkeld met vooral inheemse loofbomen. De Gewone esdoorn is inmiddels de meest voorkomende soort en verjongt zich spontaan.
Het bos behoort grotendeels tot de Natura 2000-habitat 9160 “Essen-Eikenbossen zonder Wilde hyacint”.
Het beheer blijft gericht op verantwoorde houtkap, het verwijderen van exoten en het occasionnel aanplanten van inheemse bomen om de soortenrijkdom verder te vergroten.
Dit bos biedt een thuis aan typische vogels zoals de Zwarte specht, Havik en sinds kort ook de Raaf.
In de waterpartijen en bij de Voerbronnen planten amfibieën zich massaal voort, zoals de Gewone pad, twee soorten kikkers en zeker drie soorten salamanders.
Opvallend is de aanwezigheid van de Keizersmantel, een grote vlinder waarvan de rupsen leven op bosviooltjes. Naast reeën is er nu ook een sterke populatie everzwijnen. Ondanks de hoge wilddruk wordt ervoor gekozen om zo weinig mogelijk omheiningen te plaatsen.
Heide
De kleinste oppervlakte, minder dan 10 hectare, bestaat uit heide en heischraal grasland.
Dit grasland is een prioritair habitat voor het Europese natuurbehoud (Natura 2000-habitat 6230) en herbergt bloemetjes als Tormentil en Mannetjesereprijs.
Typisch voor deze habitats is dat ze voorkomen op voor plantengroei onvruchtbare bodems, met heel weinig voedingsstoffen voor de wortels.
Op de armste plaats, beneden de rotsachtige zogenaamde Keienberg, groeit zelfs een vegetatie die we Brabantse heide noemen. Hier wordt een traditionele, nagenoeg volledig verdwenen biotoop hersteld om ervoor te zorgen dat het type heide dat kenmerkend is voor Midden-België, waarvan nog slechts enkele hectaren bestaan standhoudt.
Deze schrale habitats worden doelgericht in stand gehouden door te maaien en met een groepje sterke schapen.
Het Geografish Arboretum
Over 120 hectare strekt zich het Geografisch Arboretum uit in Tervuren, uniek door zijn ouderdom (gestart in 1902), oppervlakte en ambitieuze opzet.
In de 40 groepen uit de wereld met een gematigd klimaat komen uiteraard voornamelijk exoten voor, maar dan wel in een rijke diversiteit.
Het Geografisch Arboretum bestaat uit twee grote afdelingen, benoemd als de Nieuwe Wereld en de Oude Wereld met referentie naar het tijdperk van de ontdekkingsreizen. De Nieuwe Wereld verwijst naar Amerika, de Oude Wereld naar Europa, Noord-Afrika en Azië. Elk van beide afdelingen omvat 20 Arboretumgroepen, dus 40 in het totaal. Een Arboretumgroep beslaat een oppervlakte variërend van enkele tientallen aren tot enkele hectaren, waarin de boomsoorten van een bepaalde streek, groepsgewijs of individueel gemengd, weer te vinden zijn. Sommige Groepen zijn onderverdeeld in Subgroepen, bijvoorbeeld in een gebergtegebied waarin de boommengingen naar hoogtelagen te onderscheiden zijn.
Onder het gevarieerde bladerdak vinden we een goed ontwikkelde inheemse flora van bossen en bosranden.
Zeker deze laatste zijn rijker aan biodiversiteit dan elders in het Zoniënwoud dankzij de diverse landschapstructuur van het arboretum.
Het gehele arboretum heeft in de eerste plaats een wetenschappelijke functie en wordt in toenemende mate opnieuw door onderzoekers gebruikt.
Maar ook voor recreatie en onderwijs vormt het een uitzonderlijk patrimonium dat we optimaal wensen uit te bouwen.
3. L'Arboretum géographique
L'Arboretum géographique de Tervuren s'étend sur plus de 120 hectares et se distingue par son ancienneté (créé en 1902), sa superficie et son ambition.
Les 40 groupes issus du monde avec un climat tempéré sont principalement composés de plantes exogènes, mais dans une grande diversité.
L'Arboretum géographique se divise en deux grandes sections, appelées le Nouveau Monde et l'Ancien Monde, en référence à l'époque des grandes découvertes.
Le Nouveau Monde fait référence à l'Amérique, tandis que l'Ancien Monde englobe l'Europe, l'Afrique du Nord et l'Asie.
Chacune de ces sections comprend 20 groupes d'arboretum, pour un total de 40. Chaque groupe d'arboretum couvre une superficie allant de quelques dizaines d'ares à quelques hectares, où l'on trouve des espèces d'arbres typiques d'une région donnée, soit en groupes, soit mélangées individuellement.
Certains groupes sont subdivisés en sous-groupes, par exemple dans des zones montagneuses où les types d'arbres peuvent être distingués par altitude.Sous le feuillage varié, on trouve une flore indigène bien développée des forêts et des lisières forestières.Certainement, ces dernières sont plus riches en biodiversité que dans d'autres parties de la Forêt de Soignes grâce à la structure paysagère variée de l'Arboretum.L'Arboretum a, dans son ensemble, avant tout une vocation scientifique et est de plus en plus utilisé par les chercheurs.Il constitue néanmoins également un patrimoine exceptionnel pour les balades récréatives ou pédagogiques, que nous souhaitons développer de manière optimale.
Aanstekelijk enthousiasme
Het team werkt met veel enthousiasme en motivatie om het domein in perfecte staat te houden en hun kennis te delen met het publiek.
Hiervoor werden een boek en een website gewijd aan het arboretum gecreëerd.
Het enthousiasme van de bosbouwers stoelt op het feit dat het een enorm rijke site is die wetenschappelijk interessant is en ook een mooie voorgeschiedenis heeft.
Het enthousiasme van het team is aanstekelijk, maar het domein zelf maakt ook veel mensen enthousiast. Tegenwoordig zoeken steeds meer mensen verdieping of verstilling in de natuur, van bosbaden tot mindfulness.
